Mindfulness is geen 8-weken-dieet
Mindfulness is geen 8-weken-dieet.
Respons op 2 artikelen in Trouw. JW. september 2022.
‘Mindfulness op school voorkomt geen depressies’ kopt Trouw bij onderzoek van de Universiteit van Oxford. Hoogleraar Pim Cuijpers stelt naar aanleiding daarvan: “… omvangrijk Brits onderzoek laat nu zien dat mindfulness geen enkel effect heeft. En dat geldt waarschijnlijk ook voor veel soortgelijke trainingen.” Cuijpers ziet weinig heil in de meeste preventieprogramma’s als mindfulness.
‘Bij mindfulness gaat het om een gebied dat moeilijk te onderzoeken is.’ reageert Hans van Dam in diezelfde krant.
Hij wijst op de betrekkelijkheid en eenzijdigheid van wetenschappelijk onderzoek en op het absolute van de presentatie daarvan. En zegt hij: ‘…voor zover het onderzoek klopt, zet dat niet mindfulness maar de samenleving in de beklaagdenbank.’
Artikelen in de pers informeren ons en kunnen tegelijkertijd verwarring veroorzaken… Goede reden voor publiceren van een grondige respons:
Mindfulness is geen 8-weken-dieet.
Wat kun je verwachten van mindfulness?
Zoals je geen effect hebt van gezond eten als je na 6 weken tevreden bent over het resultaat om vervolgens je oude eetgewoonten op te pakken…
Zoals je geen effect hebt van het trainen van je spieren en je hart als je na 3 maanden tevreden bent met het resultaat en denkt dat je klaar bent…
Zoals je geen virtuoos blijft als je na 5 jaar je pianospel niet meer onderhoudt…
Al deze aspecten van een gezond of interessant leven vragen om oefening en integratie.
Net zo is het met mindfulness.
Mindfulness, het trainen van aandacht, is een van de 8 aspecten van een heilzaam pad door de boeddha beschreven. In verschillende vormen en trainingen wordt het meegenomen in het westen. Het is een betekenisvolle oefening om het richten van aandacht te oefenen in een wereld die bol staat van afleidingen en vluchtige prikkels Die wereld veranderen we niet zo maar. Dat kan niet verwacht worden van een training mindfulness. Die training helpt omgaan met onze sterk materieel gerichte en competitieve maatschappij. Dagelijks, welhaast ieder moment van de dag is er de uitnodiging om de aandacht opnieuw te richten, om te focussen.
Tegelijkertijd is het onvermijdelijk en noodzakelijk de training van aandacht te verbreden/ verdiepen en achtergronden aan te bieden. Zonder dat is mindfulness een paracetmol, zo je wilt een tranquilizer. Ook dat is dan niet zonder betekenis, maar het heeft voor wie wil meer te bieden.
Is heilzame aandacht, mindfulness, 1 van de 8 aspecten, andere aspecten als heilzaam inzicht en heilzame intentie helpen verdiepen. Deze aspecten geven ruimte om stil te staan bij vragen als: ‘Waarom is het nodig de aandacht te richten?’ en ‘Wat maakt dat ik zo meegenomen wordt door wat er om me heen gebeurt?‘
In de meest eenvoudige vormen van de training wordt gefocust op aandacht en stress reductie. Zinvol, want leren en bewust kiezen voor verandering beginnen bij een rustige geest. Zo ontstaat ruimte om inzicht te ontwikkelen in de werking van het brein en onze automatische reacties, het reptielenbrein, zoogdierenbrein, mensen brein.
Zien waaruit onze automatische primaire reacties voortkomen en er vervolgens afstand van kunnen nemen, vergroten je vrijheid en ontvankelijkheid. Afstand nemen van automatisch patronen geeft vervolgens ruimte te onderzoeken wat werkelijk belangrijk voor je is met de vraag: ‘Wat is eigenlijk sturend in mijn leven, waar ga ik voor?’ Zo is adagium in onze trainingen: ‘Je kunt de wind niet keren maar wel kiezen hoe je de zeilen zet’.
Zo leggen we een basis om vrijer om te gaan met die aanhoudende prikkels van buitenaf die ons vooral vertellen dat we gelukkig zijn als we dit of dat overbodig product kopen, dat we gelukkig zijn als we de competitie winnen, als we gespecialiseerd zijn in een vierkante centimeter van onze mogelijkheden waardoor we vervolgens vergeten dat we plezier kunnen hebben aan het bereiden van een fijne maaltijd.
Verwarrend, weinig bijdragend zo globaal als dat onderzoek in de publiciteit komt. Ja de meest eenvoudige mindfulness-training van 8 weken heeft geen blijvend effect. En al helemaal niet in een wereld die niet anders omgaat met prikkels, consumptie, milieu, verschillen tussen arm en rijk…
Mindfulness verandert de wereld niet, maar kan wel bijdragen. Hans van Dam spreekt van ‘een zieke samenleving’ die in de beklaagdenbank staat.
Zo wil ik niet kijken, met dat zwarte beeld verliezen we uit het oog dat er ondertussen andere en positieve bewegingen zijn waar te nemen. Meer mensen worden zich bewust van de noden in het milieu, van de ongelijke verdeling van rijkdom, van de emotionele armoede van een op materie gericht leven. In die beweging wordt de betekenis van mindfulness zichtbaar in een toenemende persoonlijk bewustzijn, -stabiliteit en -harmonie. Dat dat bijdraagt aan een groeiende harmonie in de samenleving is goed voorstelbaar.
Laten we door gaan met aandacht trainen, laten we doorgaan de focus te leggen op een betere verdeling van de rijkdom, laten we doorgaan met beter zorgen voor de aarde: we hebben haar in bruikleen van onze kinderen. En waar we onze kinderen scholen hebben we te kiezen voor een taal die aansluit bij hun levensfasen, zonder onderschatting, met vertrouwen en de ontwikkeling van wijsheid voor ogen. Zo is mindfulness een goed gereedschap.
Zo helpt mindfulness ons aan een rustiger geest. Ontwikkeling en verandering beginnen altijd met een rustige geest. Rustig, niet gejaagd in het nastreven van doelen, profijt en verlangens, werken we step by step aan de ontwikkeling van een evenwichtiger wereld.
Lees hier: Mindfulness op school
Lees hier: Mindfulness moeilijk te onderzoeken.
Lees ook: Mindfulness: Vrijheid tussen stimulus en respons