Dankbaarheid, gehechtheid en begeerte.*
Niet het geluk maakt ons dankbaar, dankbaarheid maakt ons gelukkig. (Thich Nhat Hanh)
Dankbaarheid ervaren is de basis voor tevredenheid en niets is zo plezierig als een omgeving met tevreden mensen. Wat belet ons eigenlijk dankbaar te zijn, en kan juist dat wat het ons belet ons helpen?
Drie overwegingen…
1.Herinnering, verwachting en dankbaarheid.
‘Nu pakken ze me ook nog het oud-en-nieuw-vuurwerk af!’ riep één van de -bij de supermarkt samenscholende- jongens boos. Begrijpelijk, natuurlijk, we willen dat alles doorgaat zoals het altijd was: zo moet het altijd blijven. Tegelijkertijd ontneemt die gehechtheid aan hoe het zou moeten zijn het zicht op wat er wél is: bijvoorbeeld de zichtbare sterrenhemel in een stille nacht. Of de betrokkenheid op elkaar die vorm krijgt in dat wat we voor elkaar doen. Het is op het moment van schrijven corona-tijd en we hebben elkaar meer dan ooit nodig. Veel wat we gewend zijn ‘gewoon’ te noemen blijkt dat niet te zijn. De situatie nu vergroot dat uit. Maar ook met alledaagse dingen kom je gehechtheid tegen.
Zo had ik enthousiast een maaltijd met schorseneren beloofd. Voorbereidend ging ik naar mijn vaste groentekraam op de markt en vroeg om een kilo schorseneren… “Die hebben we niet meneer, we hebben wel…” Teleurgesteld liep ik weg en zag de ongelooflijke rijkdom van het aanbod in de groentekraam niet, verblind door het beeld dat ik in mijn hoofd had.
Gehecht aan beelden, gebaseerd op een herinnering van hoe het was, of de verwachting van hoe het zou moeten worden, ontstaat een gevoel van ‘tekort’ als het niet gaat zoals we willen of gaat zoals we niet willen. Gevangen in een ‘tekort’ zien we de rijkdom van wat er wél is niet.
Alles is aan beweging onderhevig en ons primaire bewustzijn, de overlevingsmodus, is per definitie opzoek naar een ‘vastigheid’ die niet bestaat. Zo ontnemen gehechtheid en begeerte ons de ruimte voor de beweeglijkheid die de wereld nu eenmaal heeft.
En dat belemmert het ervaren van dankbaarheid. Anders gezegd: we ontwikkelen dankbaarheid door het patroon van begeerte en gehechtheid te leren kennen en ernaar te glimlachen.
2.Oordelen en dankbaarheid.
Sturen gehechtheid en begeerte ons handelen, we baseren ons op onderscheid in dat wat we prettig, neutraal en onprettig vinden. Prettig -om vast te houden, onprettig- om weg te duwen en neutraal – dat wat we ‘gewoon’ vinden zonder het op te merken. Het omgaan met neutrale ervaringen is mooi verwoord door Thich Nhat Hanh: ”Een neutraal gevoel is een bewustzijn dat prettig noch pijnlijk is, zoals het bewustzijn van een lichaamsdeel dat geen pijn doet. Met bewustzijn kunnen we een neutraal gevoel transformeren tot een prettig gevoel. Als je kiespijn hebt, is dat een heel onprettig gevoel. Als je geen kiespijn hebt, is dat gewoonlijk een neutraal gevoel: je bent je niet bewust van je ‘niet-kiespijn’. Als je je bewust bent dat je geen kiespijn hebt, wordt wat een neutraal gevoel was, een gevoel van dankbaarheid, vrede en vreugde. Je bent blij dat je op dit moment geen kiespijn hebt. Door neutrale gevoelens te transformeren tot vreugdevolle gevoelens, voeden we ons geluk.”
Door te zien dat wat je ‘normaal’ vindt niet vanzelfsprekend is voed je je dankbaarheid, een belangrijke oefening.
Al een aantal jaren moet ik regelmatig mijn nachten onderbreken om mijn lichaam te verzorgen om tot rust te komen met ongemak en pijn. Ook zijn er dagen zonder pijn. Dagen zonder pijn die ik vroeger neutraal beschouwde, als ‘normaal’, zijn nu grote cadeaus. Ook in het beleven van de pijn, valt veel te ervaren. De valkuil waarin ik soms beland is de gedachte ‘ik wil geen pijn’. Wegduwen, begeerte, gehechtheid… het komt in die gedachte allemaal samen. En daarmee zet ik mezelf vast. Als ik dat zie vind ik de rust om te ervaren wat er te ervaren valt: ik onderzoek de pijn, ontdek de levendigheid erin, verschuivingen van plek en intentie -heel subtiel soms… Natuurlijk ligt er de uitnodiging tot overgave in: ‘dit is wat er is en wat een geluk dat ik de ruimte kan nemen om er aandacht aan te geven’. Juist als ik die knop kan omzetten ontstaat ruimte om mijn zegeningen te tellen: dankbaarheid voor momenten zonder pijn, voor het inzicht van de voorbijgaande aard van alles dat zich voordoet, voor de hulp en zorg die er is…
3.De andere kant op kijken en dankbaarheid.
En juist dan ook merk ik dat ik me open, vochtige ogen heb van geluk. Het is een wonderlijk samengaan van dankbaarheid en verdriet, geluk en lijden.
De pijn helpt me om toegankelijk te zijn, maakt zacht en kwetsbaar… En in die kwetsbaarheid ontstaat ruimte om toe te laten wat zich in me afspeelt. Eigenlijk wil ik mijn pijn verbergen, sterk wil ik zijn, stevig, krachtig. En als ik dat niet ben, zou ik dan nog wel ‘goed’ zijn in de ogen van de ander? Wonderlijk genoeg verzacht de pijn me en geeft me de ruimte te glimlachen naar mijn ‘de andere kant op kijken’. Zo kom ik onder ogen wat zich afspeelt, er hoeft niets meer verborgen te worden. Misschien ken je het patroon. Het kan zich voordoen met van alles: woede, jaloezie, lust maar ook met onduidelijke fysieke klachten, vermoeidheid of burn-out. Er ontstaat schaamte, je verwacht oordeel, stopt het weg.
Om gezien te worden verberg je wat je denkt dat niet gewenst is. Je afwenden van wat ongewenst is belemmert je toe te laten wat er feitelijk is en dat belemmert het ervaren van dankbaarheid.
De oefening is iets in jezelf waar je niet blij mee bent zacht en vriendelijk te aanvaarden. Zo oefen je dankbaarheid met wat je aanvankelijk dacht dat ongewenst was.
Tenslotte
Het inzicht in patronen van begeerte en gehechtheid*, van je afwenden als het moeilijk is* en dagelijkse dingen als ‘normaal’ te bestempelen* brengt dankbaarheid dichterbij. Juist wat dankbaarheid in eerste instantie lijkt te beletten verdiept de ervaring. Zo blijken pijn +ongemak en geluk +dankbaarheid zijden van dezelfde medaille, en ervaar je het een juist samen met het ander. Denk maar eens aan de rijke verbondenheid die je kunt voelen bij het droevig afscheid van een dierbare.
Of tenslotte mooi verwoord in de regels van Kahlil Gibran:
Wanneer je blij bent,
kijk dan diep in je hart…
En je zult zien dat
wat je smart gegeven heeft
ook vreugde brengt.
Wanneer je verdrietig bent,
kijk dan opnieuw in je hart…
En je zult zien dat je huilt
om dat wat je ook vreugde brengt.
Contact: janweeda@hetnet.nl
*Met bronvermelding www.nieuwtij.nl/category/blogs mag deze tekst vrij worden gebruikt.
FOTO 1. Een ontvangende handpalm, licht en schaduw. Pixabay
FOTO 2. Als je je afwendt mis je de veelzijdigheid van het uitzicht. Pixabay.
Oefeningen:
1.Bekijk dit filmpje over dankbaarheid: wat zegt het je?
2.Oefen onder ogen zien door in drie aspecten uit te schrijven. Je begint met de zin onder a en vult aan, dan met de zin onder b en tenslotte de zin onder c.
-a.Dankbaar kijk ik naar mijn zegeningen: …, …, enzovoorts.
-b.Vriendelijk kijk ik naar mijn ongemakken: …, …, enzovoorts.
-c.Dit is wat mijn pijn en ongemakken me laten zien: …, …, enzovoorts.
3.Gewoonte doorbreken.
Om te zien dat wat je ‘gewoon’ vindt niet zo vanzelfsprekend is kun je een gewoonte doorbreken. Voorbeeld: ik eet graag pure hagelslag. Door op weekdagen de hagelslag te laten staan en alleen op zondag een boterhammetje er mee te eten wordt het plezier ervan, de dankbaarheid er voor, dubbel zo groot. Kijk eens welke gewoonte jij op deze manier bijzonder kunt maken. Hoe kun je wat je ‘normaal’ vindt bijzonder maken door ontzeggen?
4.Affirmatie:
Als ik dankbaar ben weet ik: ik ben dankbaar. En als ik ondankbaar ben herinner ik mij dankbaarheid. Zo ken ik het een door het ander.
Schrijf deze affirmatie over op een kaart die je dagelijks ziet gedurende 2 weken of langer. Alternatief: je eigen affirmatie of andere zinnen uit deze blog.
Als de samenvatting van deze lezing inspireert en elders bij kan dragen: fijn als je het deelt. Het helpt ons in ons werk als je dan de bron -onze site en blogs- vermeldt.