De Middenweg bewandelen*
De Middenweg bewandelen*
…verre van middelmatig.
Waar vind je geluk, is dat in het leven als monnik, teruggetrokken en ascetisch? Of is dat in het leven van de mens die opgaat in genot? Leven als een kluizenaar of als een hedonist, wat is wijsheid? Boeddha nodigde uit te leven volgens ‘de middenweg’, te kiezen voor het ene noch het andere extreme maar de kwaliteiten van beiden te zien en te leven.
Kijken naar extremen, naar uitersten is een behulpzame sleutel in dingen van alle dag.
*.Stel je hebt een pijnlijke boodschap voor iemand die je dierbaar is. Wat ga je doen? Steek je vriendelijk je kop in ‘t zand voor de lieve vrede? Of vertel je roekeloos, helder en duidelijk, hoe jij er overdenkt? Je kunt je afvragen wat de kwaliteiten zijn in deze uitersten. Er is zachtaardigheid in het ene en helderheid in het andere. De middenweg is ze samenbrengen in de moed om de boodschap vriendelijk en helder te brengen. Dat is de middenweg, een balans vinden tussen de uitersten.
*.Extremen kom je ook tegen in besluiten rond je eigen gewoontes. Je neemt een ferm besluit en kiest voor een streng dieet nadat je constateerde echt ongezond te eten. Je voelt je goed bij het besluit, voegt de daad bij het woord en boekt goed resultaat. Je bereikt je doel, zet nog even door en dan merk je dat je moe bent van streng-zijn voor jezelf en vervalt in oude gewoontes… van het ene uiterste in het andere. Wat zou de middenweg brengen?
*.Een voorbeeld van cultuurgebonden extremen die ons handelen en denken beïnvloeden hoorde ik van een Nederlandse vertegenwoordiger van WHO in Azië. Hij schetste de invloed daarvan op de gezondheidszorg. Nadat duidelijk werd dat partners van rokende mannen 70% meer kans op kanker hebben, werden in China de tabaksindustrie en het roken voortvarend aangepakt met goed resultaat. Het in de Chinese cultuur prevalerend algemeen belang zorgde voor stevige maatregelen met goed resultaat. In Nederland staat ‘individuele vrijheid’ hoog in het vaandel met als gevolg een stagnerende stroperige aanpak van het vraagstuk. Zo stellen we individuele vrijheid (te roken, te verkopen) boven elkaars gezondheid. Ook rond corona zagen we grote aarzeling om maatregelen in het algemeen belang, die individuele vrijheid beperken, op te leggen.
De Middenweg nodigt steeds uit tot keuzes vanuit wijsheid: wat vraagt het algemeen belang nu, en welke vrijheid kunnen we geven? Ze gaat niet samen met absolute waarheden zoals een per definitie prevalerend algemeen belang, of een per definitie prevalerende individuele vrijheid.
De Middenweg is beweeglijk, open waarnemend, met soms het één en soms het ander. Ze nodigt uit de extremen te onderscheiden in wat je bezighoudt.
De uitersten zien maakt ruimte om je af te vragen: wat is wijs in deze situatie? Zo ligt bijvoorbeeld tussen ‘ik’ en ‘zij’: wij, samenlevend, tussen ‘je licht onder de korenmaat stellen’ en ‘hoogmoed’: zelfbewustzijn en tussen ‘gehechtheid/controle’ en ‘onverschilligheid’: toewijding. En zo zijn er nog vele te noemen en te ontdekken.
De Middenweg bewandelend zal je ook schijnbare tegenstellingen zien, uitersten die nauw met elkaar verbonden zijn. We spannen ons in om te ontspannen. Je discipline geeft je vrijheid. Helder waarnemen laat zien wanneer je (ver)oordeelt.
De werkelijkheid is niet zo ‘zwart/wit’ als we soms zouden willen, of niet zo zwart wit als deze aan ons wordt voorgesteld. Vaak is het niet dit of dat maar en dit én dat. Dit en Dat doen zich tegelijkertijd voor. Liever dan te spreken van tegenstellingen die elkaar uitsluiten, zeg ik er is ruimte, er zijn mogelijkheden. En dat geeft je vrijheid en tegelijkertijd verantwoordelijkheid. Vrij zijn is niet ‘los’ van de wereld, los van het aardse en dagelijkse. Het is vrij worden van gewoonten, overtuigingen, principes en automatismen. De Middenweg maakt vrij, geeft ruimte en verantwoording. Evenals tussen stimulus en respons de menselijke vrijheid ligt om te kiezen, ligt er vrijheid tussen de extremen.
Vrij zijn geeft zowel ruimte om koers te kiezen als voor overgave aan wat zich voordoet, aan dat wat niet gekozen is. Dagelijks dient zich van alles aan. Er zijn veel vragen en er is niet een algemeen antwoord. Er is zeker het antwoord waarmee jij vrede hebt op dit moment. En soms is dat ook vrede hebben met ‘geen antwoord’. Het is altijd weten dat wat nú goed is, morgen weer anders kan zijn. Rustend in inzicht en vertrouwen bewandel je zo de Middenweg, de brug tussen extremen, dat is de oefening.
Tenslotte nog wat referenties rond ‘de middenweg’ uit verschillende tradities:
-Aristoteles:
De Guldenmiddenweg ligt tussen de extremen/ ondeugden. Deze weg nodigt uit tot wijdheid en is verre van middelmatig.
–Tran Nhan Tong (1258-1308), Vietnamese vorst en zenmeester:
Leef met de geest in de bergen en het lichaam in de stad…
– Japanse wijsheid:
Mono no aware: de schoonheid van vreugde en verdriet door vergankelijkheid.
Met bronvermelding www.nieuwtij.nl/category/blogs mag deze tekst vrij worden gebruikt.
Oefeningen:
1. Opnieuw zien: zoek een moment in je leven dat je geconfronteerd werd met tegenstellingen:
-1.a. Het kan zijn dat je van mening verschilde met iemand. Jouw mening was zwart, haar mening wit.
Schrijf beide standpunten op en zet onder elk de kwaliteiten. En van elk de valkuilen.
Hoe is het toen gegaan?
Hoe zou je de kwaliteiten van beiden kunnen samenbrengen?
-1.b. Je kunt dit ook doen met een moment van twijfel. Schrijf de twee mogelijkheden waartussen je twijfelde op. Schrijf beide standpunten op en zet onder elk de kwaliteiten. En van elk de valkuilen.
Hoe is het toen gegaan?
Hoe zou je de kwaliteiten van beiden kunnen samenbrengen?
2. Affirmatie: ‘Gevoed door inzicht, overgave en vertrouwen met doelgerichte energie bewandel ik de Middenweg, de brug tussen de extremen.’
Schrijf deze affirmatie over op een kaart die je dagelijks ziet gedurende 2 weken of langer. Alternatief: je eigen affirmatie of andere zinnen uit deze blog.
Als de samenvatting van deze lezing inspireert en elders bij kan dragen: fijn als je het deelt. Het helpt ons in ons werk als je dan de bron -onze site en blogs- vermeldt. Contact: janweeda@hetnet.nl
foto’s: pixabay,