Woede, een Wonderlijke Wegwijzer
(korte samenvatting in een nieuwsbrief)
Het is 16 uur 16, 4 mei… van het eind van de Velperweg loop ik naar Arnhem Centraal. Na het bezoek aan een vriend aldaar zet ik mijn telefoon weer aan en zie dat mijn Zoon 2 keer heeft gebeld… Zowel hij als ik zijn geen ‘bellers’, duidelijk dus dat er iets te melden valt.
Ik bel: ‘Hi, je belde me?’
‘Ja, opa is dood.’
We wisten dat het moment nabij was, en nu was het dan zover.
‘Heb je hem nog opgezocht?’ vraag ik…
‘Nee, nee, ik had een deadline’
‘Opa had ook een deadline blijkbaar…’ zeg ik, of denk ik het alleen maar?
‘Fijn dat je me op de hoogte stelt, het is zeker mijn intentie bij het afscheid te zijn. Ik zal ook je moeder nog even contacten.’
Het gaat om háár vader, het is de opa van moederszijde van onze kinderen die is overleden, hun laatste grootouder. Gedachten passeren:
4 mei, ook de geboortedatum van oma, van zijn al lang overleden vrouw.
4 mei, herdenking van oorlogsslachtoffers, was hij zelf slachtoffer van de oorlog in Indonesië waar hij diende? Hij werd zeker getekend door zijn oorlogservaringen, kwam niet zonder kleerscheuren thuis…
In de volgende dagen krijgt de uitvaart vorm. Als deel van de familie van mijn kinderen zou ik daar graag bij zijn om zo recht te doen aan de onverbrekelijke banden die we hebben.De kinderen sturen me de concept-kaart die uitnodigt om het afscheid bij te wonen.
Gaandeweg de contacten die ik die dagen heb met hun moeder –er is een goed contact tussen ons, gevoed door het inzicht scheiding een illusie is- maakt ze me uiteindelijk duidelijk dat ze ‘liever niet heeft dat ik kom’ voor de uitvaart van haar vader.
In mij borrelt van alles: verbazing, ongemak, onthand-zijn. Direct is er ook het besluit haar wens niet te bruuskeren. Mijn ongemak, een borrelende weerstand en boosheid zijn er tegelijkertijd. Maar nee, ik zal er niet zijn: ik ben beland in een gebied voorbij begrijpen, het gebied waar alleen aanvaarden en overgave werken, gevoed door de keuze voor een weg van vrede. Hoe dan recht te doen aan het afscheid… dat weet ik nog niet. Ik laat het ongemak, de woede borrelen en geef het ruimte om te zien wat komt, vertrouwend op de creërende energie die er mee gepaard gaat.
En in de nacht van 7 op 8 mei ontstaat de vorm voor mijn deelname in het afscheid. Het is een cadeau van mijn geduld, ik ben er blij mee.
Op 8 mei schrijf ik erover aan mijn kinderen, een fragment:
‘Met het vertrek van Opa van deze aarde, vertrekt jullie laatste grootouder. Zoals hij en de familie een onverbrekelijk deel zijn van jullie geboren worden en jullie leven, zijn zij dat als vanzelfsprekend ook voor mij. Zowel de familie van jullie moeder als die van mij hebben een plek in jullie, een gegeven, leuk of niet… Het afscheid van Opa is een mooi moment om daarbij stil te staan… Dit schrijven ontstaat uit mijn betrokkenheid en dankbaarheid. Tijdens jullie afscheid van Opa maak ik een stiltewandeling hier op de natuurbegraafplaats, met jullie en de familie in gedachten.’
Een fragment ook uit mijn schijven diezelfde dag aan de familie:
‘….Met het wonder van de geboorte van onze Dochter en onze Zoon komen onze familiesystemen samen. Met hun geboorte werd er in mij ook iets ‘geboren’, iets wakker gemaakt dat sturend is gebleken in mijn verder leven: vaderschap in de breedste zin van het woord.
Die drie geboortes geven een extra dimensie aan het afscheid van jullie vader, de laatste grootouder van onze kinderen, die het tijdelijke voor het eeuwige verwisselt. In hen leven zowel mijn geschiedenis als die van jullie voort, onverbrekelijk met elkaar verbonden. Zoals onze Kinderen deel zijn van- en welkom zijn in mijn familie, weet ik dat ze dat ook zijn in die van jullie. Ons verbonden-zijn voelt goed en vraagt ook aandacht.
Die aandacht geef ik nu met dit schrijven en meer: Op het moment van jullie afscheid maak ik een stiltewandeling hier op de natuurbegraafplaats, met jullie, en jullie vader in gedachten. Hiermee wens ik jullie een mooi afscheid, alle goeds en dierbare herinneringen. Bovenal bekrachtig ik hiermee de band tussen jullie, jullie familie en mij en mijn familie, in de wetenschap dat -ook in het licht van afscheid- scheiding een illusie is.‘
Woensdag 10 mei de middag van het afscheid, het stormt, het water valt met bakken uit de hemel, wordt in windvlagen tegen de aarde gesmeten. Het is 2 uur, tijd om te gaan. In onze tuin verzamel ik meiklokjes tot een grote bos om mee te nemen. Laarzen aangetrokken en mijn regenbroek en dito jas. Wat ik nooit doe, omdat de natuurbegraafplaats ‘het bos van de Heilige Geest’, op een paar honderd meter afstand van ons huis ligt, doe ik nu: ik neem de auto.
Ik wandel door het landgoed om uiteindelijk rond half 3, als elders de plechtigheid begint, het pad rond de begraafplaats te lopen. Ondertussen dringt water hier en daar door naden van mijn regenpak, mijn laarzen soppen in de grond… als vanzelf vertraag ik… Op ieder graf, dat nog zichtbaar is door een hoop grond die met het vergaan van lichaam en kist in zal zakken, leg ik een tak meiklokjes. Niets dat mijn aandacht voor afscheid en sterven nog beperkt, alsof de indruk alleen maar verstevigd wordt door wind en slagregen. Uiteindelijk spelen eerder vergankelijkheid en sterven door mijn gedachten, dan het afscheid van de grootvader. En als uiteindelijk het zinnetje ‘de dood is niet persoonlijk’ doordringt, word ik blij… is het de blijdschap om het verbonden zijn in hetzelfde lot, het pad van geboorte naar dood? Ja, resoneert het: ‘De dood is onpersoonlijk, dood is deel van leven, we zijn er een tijdje en verdwijnen weer. De dood ìs, en zeker geen vijand.’
Tegen vieren een warm onthaal bij vrienden waar ik uitwissel over dit afscheid en de betekenis van familierelaties. Ook dat verbreedt en verbindt: iedereen kent ongemak, iedereen maakt afscheid mee. Er is geen grond voor eenzaamheid of afgescheiden zijn.
Op 11 mei kijk ik terug op een wonderlijke week, ik heb van alles gevoeld en langs een pad van woede, ongemak, maar ook geduld en vertrouwen, heb ik een vorm gevonden. De woede is gevoeld, toegelaten maar niet uitgeleefd. Het was de energie die -in de ruimte van geduld en vertrouwen- leidde tot een vorm die zonder bruuskeren ook mijn eigen rol en beleving niet heeft verzaakt, een vorm die rust gaf. Zo kan Woede een Wonderlijke Wegwijzer zijn, met verbondenheid als cadeau. Op de achtergrond hoor ik een leraar zeggen: ‘dat is de oefening’, ik glimlach.
Mijn lezing over woede voorbereidend kijk ik nog eens beschouwend terug:
Er is een totaal onverwachte reactie op mijn intentie. Mijn intentie is mijn betrokkenheid te laten blijken door aanwezig te zijn. De vorm die voor mij vanzelfsprekend is om de betrokkenheid te laten blijken, mijn aanwezigheid bij het afscheid, wordt afgewezen. Ik voel afwijzing, verontwaardiging, verbazing, ongemak, onthand-zijn, boosheid. Tegelijkertijd is er direct de keuze om te aanvaarden om de wens niet te bruuskeren, wetend dat dat pijn en afscheiding brengt.
Woede is een van de vele verschijnselen, emoties, drijfveren, primaire gedachten, automatismen van de geest die in ons liggen opgeslagen. Iedere emotie die je ervaart is een teken van betrokkenheid. Het kan zijn dat er direct ook gedachten worden aangewakkerd, kan ook zijn dat je een fysieke reactie bemerkt (denk aan bv een brok in je keel). Je eerste reactie wordt gestuurd door automatismen uit het overlevingsbrein of het opslag-bewustzijn. De oefening is dat te zien en te laten. Je niet te identificeren met de emotie, de boosheid. Zonder de boosheid te veroordelen, zorg je ervoor dat je emotie je niet ‘overneemt’, je voorkomt dat je ‘je boosheid, wordt’. Je haalt de dop van de fles bruiswater af en laat het koolzuur rustig uitrazen tot er rust is. Zo is de emotie uiteindelijk een teken van betrokkenheid, verbinding en liefde. Dat te zien is de heilzame basis voor een respons uit wijsheid. In de leegte die ontstaat door je eerste reacties voorbij te laten gaan is er de ruimte te zien wat binnen je mogelijkheden ligt, met welke vorm je betrokkenheid bijdraagt aan de verbinding die je voelt. Wees blij, we zijn niet van steen: ‘Geraakt zijn, pijn, is de prijs van betrokkenheid, van liefde.’* (naar Colin Murray Parkes)
Als de samenvatting van deze lezing inspireert en elders bij kan dragen: fijn als je het deelt. Het helpt ons in ons werk als je dan de bron -onze site en blogs- vermeldt. contact: janweeda@hetnet.nl
foto 1: begraafplaats… een rustplek voor iedereen. smellypumpy.pixabay
foto 2: verbondenheid… verbonden zijn, ook als je het soms vergeet. wenphoto.pixabay
foto 3: storm bevestigt intense gebeurtenissen in het leven. pixabay
foto 4: vlinder en bloem, in de cyclus van leven en sterven. Mabel.Amber.pixabay